De continue dialoog tussen de microbiota en het immuunsysteem

Miljarden gesprekken per seconde: de microbiota gaat steeds door!

In de darmen van uw patiënten vindt één van de meest geavanceerde conversaties in de levende wereld plaats. Op elk moment ‘praten’ miljarden micro-organismen rechtstreeks met duizenden immuuncellen om te bepalen of de immuunreactie “tolerantie”, “aanval” of “herstel” zal zijn. Deze voortdurende communicatie is de basis van de dagdagelijkse immuniteit van uw patiënten – en hun dieet heeft er invloed op!

Een opvallend feit: deze dialoog kan al minder dan 24 uur na een eenvoudige aanpassing van het voedingspatroon veranderen. Een dieetvoorschrift kan zo een echte immunomodulerende hefboom worden.

Deze moleculaire gesprekken worden gevoerd door (ten minste) drie soorten zeer precieze boodschappers:

1.    MAMP’s: microbiële handtekeningen

“Microbe-associated molecular patterns” (MAMP’s) zijn fragmenten van de bacteriewand of het DNA die worden herkend door de PRRs (Pattern Recognition Receptors) van immuuncellen. Deze interactie maakt een gecontroleerde activering van aangeboren immuniteit mogelijk.

2.    SCFA’s (KKVn): modulerende metabolieten

KKVn (Korte Keten Vetzuren: butyraat, propionaat, acetaat), die voornamelijk worden geproduceerd door de fermentatie van voedingsvezels, beïnvloeden de productie van cytokinen en de ontwikkeling van regulerende T-cellen en versterken de darmbarrière.

3.    Dendritische cellen: transmissieriemen

Deze cellen van het immuunsysteem pikken microbiële signalen op en geven de informatie vervolgens door aan de lymfocyten (T en B). Ze bepalen het soort immuunrespons: ontsteking of tolerantie.

Basisprincipe: hoe diverser de microbiota, hoe verfijnder en evenwichtiger de dialoog. Een uitgeputte microbiota is als een gesprek met een zeer beperkte woordenschat – misverstanden zijn onvermijdelijk.

Een rijk microbieel ecosysteem bevordert de tolerante herkenning van commensalen (de natuurlijke micro-organismen van het lichaam), een snelle en proportionele immuunrespons tegen ziekteverwekkers en het voorkomen van chronische ontstekingen. Omgekeerd wordt deze delicate communicatie verstoord door dysbiose, wat leidt tot overgevoeligheid, darmpermeabiliteit en ontstekingsziekten zoals allergieën en IBD.

Recent onderzoek toont aan dat de diversiteit van de microbiota eerder wordt beïnvloed door voeding dan door genen. Deze diversiteit bepaalt de kwaliteit van de immuniteitsdialoog.

Om de diversiteit in stand te houden, kunnen bepaalde eenvoudige voedingsstrategieën worden doorgegeven aan een patiënt:

1. Diversificatie van fermenteerbare vezels: Elk type vezel voedt specifieke bacteriegemeenschappen. Varieer de bronnen: gekoelde aardappelen (resistent zetmeel), peulvruchten (arabinogalactanen), uien en prei (fructanen), groene bananen (pectinen).
2. Gerichte probiotica: Gedocumenteerde stammen zoals LcS, die in bepaalde yoghurts of supplementen zitten, zijn vaak gekozen op basis van een bewezen effect op het immuunrespons en hebben het potentieel om de dialoog tussen microbiota en immuniteit te verrijken.
3. Gefermenteerde melkdranken zoals kefir of ribot melk, lassi, ayran, etc.,  bieden eveneens een breed scala aan voedselmicroben en metabolieten, die de microbiële diversiteit ondersteunen.
4. Het eiwitprofiel in evenwicht brengen: Het afwisselen van plantaardige eiwitten (peulvruchten, zaden) en dierlijke eiwitten (vlees, vis, eieren) zorgt voor een functioneel meer diverse microbiota, die verschillende substraten kan metaboliseren en een breed scala aan immuno-modulerende metabolieten kan produceren.
5. Optimale vetzuren: Een evenwichtige inname van omega-3 (lijnzaad, walnoten, vette vis) en omega-6 vetzuren, moduleert de productie van cytokinen en de richting van de immuunrespons. Een omega-6/omega-3 verhouding van minder dan 4:1 bevordert een gezonde ontstekingsremmende dialoog en verlaagt het risico op chronische inflammatie.

• In de praktijk: voorkomen dat de dialoog stukloopt

  Denk tijdens je consult aan de microbiota van je patiënt:

  • Chronische ontstekingsziekten (IBD, atopische dermatitis, enz.),
  • Overmatige immuunreacties (allergieën, auto-immuunziektes),
  • Spijsverteringsstoornissen met overgevoeligheid.

  Eenvoudig advies om door te geven:

  • De 30 planten-uitdaging: Moedig uw patiënten aan om 30 verschillende plantensoorten per week te eten (fruit, groenten, peulvruchten, granen, kruiden, specerijen).
  • De “meer gefermenteerd” regel: Introduceer elke week een nieuw gefermenteerd voedingsmiddel om het ecosysteem geleidelijk te verrijken.

Het immuunsysteem werkt niet in een vacuüm: het “leest” de signalen die door de darmmicrobiota worden uitgezonden. Een duidelijke, evenwichtige communicatie tussen de microbiota en de immuniteit hangt af van een divers darmecosysteem, ondersteund door een gezond dieet en een aangepaste levensstijl.

Jouw voedingsexpertise wordt een mogelijke  hefboom voor immuuniteitsmodulatie. Door de voeding van uw patiënten te diversifiëren, kunt u hun “microbiële woordenschat” verrijken en de vitale dialoog tussen microbiota en immuniteit optimaliseren.

1. Preidis GA & Versalovic J. Gastroenterology. 2009;136:2015–31.
2. David LA et al. (2014) Rapid changes in the gut microbiome following dietary shifts. Nature, 505(7484):559–63.
3. Wu GD et al. (2011) Linking long-term dietary patterns with gut microbial enterotypes. Science, 334(6052):105–8.
4. Falony G et al. (2016) Population-level analysis of gut microbiome variation. Science, 352(6285):560–4.
5. Johnson AJ et al. (2019) Daily Sampling Reveals Personalized Diet-Microbiome Associations in Humans. Cell Host Microbe, 25(6):789–802.e5.
6. De Filippis F et al. (2016) High-level adherence to a Mediterranean diet beneficially impacts the gut microbiota and associated metabolome. Gut, 65(11):1812–21.
7. Zmora N et al. (2019) Personalized Gut Mucosal Colonization Resistance to Empiric Probiotics Is Associated with Unique Host and Microbiome Features. Cell, 174(6):1388–1405.e21.
8. Leeming ER, Johnson AJ, Spector TD, Le Roy CI. Effect of diet on the gut microbiota: rethinking intervention duration. Nutrients. 2019;11(12):2862. doi:10.3390/nu11122862
9. Vernocchi P, et al. Gut microbiota profiling: metabolomics based approach to unravel compounds affecting human health. Int J Mol Sci. 2020;21(5):1570. doi:10.3390/ijms21051570