Een gezond vaginaal microbioom… hoe werkt dat?

Bacteriën – en dan vooral melkzuurbacteriën – vormen een schild om de vagina te beschermen tegen ongewenste indringers als virussen, bacteriën en schimmels.

“Ja, dat klopt. We weten nu dat een gezond vaginaal microbioom niet erg divers is en vooral lactobacillen bevat. Melkzuur is ideaal om indringers buiten te houden. Het is goed om te beseffen dat de microbiomen in de darmen en vagina verschillende functies hebben. In de darmen is diversiteit nodig om onder andere voedingsstoffen te verteren, vitamines te produceren en nog veel meer. In de vagina staat veiligheid en het afweren van indringers voorop.”

“Toen duizenden vrouwen in Vlaanderen enthousiast reageerden op het Isala-project en wilden deelnemen, konden we aan de hand van vragenlijsten veel factoren in kaart brengen die een invloed hebben op het vaginale microbioom. We ontdekten dat het krijgen van een kind een belangrijke factor is: na de bevalling komen er minder lactobacillen voor in de vagina, waarschijnlijk door een hormonale daling. Bij volgende zwangerschappen stijgt het aantal lactobacillen opnieuw.”

“Jazeker. In de fase dat vrouwen meer oestrogenen aanmaken, zie je ook meer lactobacillen in de vagina. Als het oestrogeengehalte daalt, zie je er juist minder. Vlak na de menstruatie zijn er het minste lactobacillen en daarna stijgt het aantal weer. Het lijkt er ook op dat vrouwen vlak na de menstruatie gevoeliger zijn voor infecties, maar ook hier is nog meer onderzoek nodig om te begrijpen hoe dat precies zit.  Na een antibioticakuur zijn ze bijvoorbeeld ook gevoeliger voor schimmelinfecties, omdat die antibiotica ook gunstige, beschermende bacteriën kan doden. Zo’n kuur heeft dus niet alleen effect in de darmen, maar ook in de vagina.

“Ja, uit de Isala-studie blijkt dat vrouwen die veel suiker eten of vaak suikerrijke frisdranken drinken, minder lactobacillen hebben dan vrouwen die dat niet doen. Van alle voedingseffecten was dit het meest opvallend. Verder onderzoek zal moeten uitwijzen of dit vooral geldt voor snelle suikers of ook voor andere vormen van suiker. We zien een verband, maar ook hier moet eerst meer onderzoek naar gedaan worden waarbij deelnemers een specifiek dieet gaan volgen. Wat ook opviel: het eten van noten en zaden heeft een positief effect op lactobacillen, net als groenten, vooral vanwege de vezels.”

“Dat is een complex verhaal. De meeste probiotica die we kunnen kopen, neem je via de mond in, als voedingsmiddel of supplement. Als deze micro-organismen in de vagina terecht moeten komen, moeten ze eerst door de darmen en peri-anale regio. Dit is een normale route van uitwisseling van bacteriën. En uiteindelijk moeten ze zich in de vagina ook kunnen handhaven, wat afhangt van het ecosysteem daar, inclusief specifieke suikers die nodig zijn voor de lactobacillen.

Directe vaginale toediening van lactobacillen zou effectiever zijn, maar dit is moeilijk en duur om te onderzoeken. Enkele toepassingen zijn al op de markt, maar niet in elk land goedgekeurd vanwege de wetgeving. Meer onderzoek en ontwikkeling zijn dus nodig. Bij Isala hoorden we vaak dat vrouwen zelf yoghurt via een tampon inbrachten bij vaginale klachten. Hoewel dit potentieel kan helpen omdat Lactobacillus bulgaricus (de gewone yoghurt-bacterie) verwant is aan vaginale lactobacillen en melkzuur produceert, kunnen ze op deze manier ook ongewenste bacteriën en schimmels of chemicaliën in de vagina brengen. Er is dus absoluut behoefte aan een betere oplossing.”